In gezinnen met complexe gezinsproblematiek is er op meerdere fronten het nodige aan de hand. De ouders hebben individuele problemen. Daarnaast zijn er problemen in de relaties. Hierdoor zijn de ouders niet meer voldoende in staat om als goede ouders te functioneren. Daardoor loopt de ontwikkeling van een kind (of kinderen) gevaar.
Er kan sprake zijn van bijvoorbeeld seksueel geweld, verslavingsproblematiek en mishandeling. Ook kan de individuele ontwikkeling van een kind door andere (persoonlijke) oorzaken stilstaan. De relaties tussen de gezinsleden kunnen zo ernstig verstoord raken en escaleren dat het gezin soms dreigt uiteen te vallen. Normaal opgroeien in een dergelijk gezin is voor een kind haast onmogelijk. Zeker als er bij het kind zelf ook sprake is van een psychiatrische stoornis. Deze combinatie maakt het voor een dergelijk gezin haast onmogelijk om op eigen kracht uit de problemen te komen.
Waar heb je last van?
Ouders kunnen te beschermend zijn waardoor je in je ontwikkeling wordt afgeremd. Ouders kunnen bang voor jou worden en elke nieuwe stap in je leven heel moeilijk vinden. Ouders kunnen je ook teveel aan je lot overlaten. Je bent dan teveel op jezelf aangewezen. Je wordt brutaal of je ziet er niet goed verzorgd uit. Dan is het lastiger om erbij te horen in de klas of in de vriendengroep. Ook kan het zijn dat je ouders zelf ernstige problemen hebben. Ze zijn in de war of ze maken zo verschrikkelijk ruzie met elkaar dat thuis geen veilig plekje meer is. Of je ouders zijn zo boos op je dat ze je vaak straffen en bijvoorbeeld gaan slaan. We spreken van kindermishandeling als kinderen lichamelijk, geestelijk of seksueel ernstige schade ondervinden.
Hoe vaak komt het voor?
Hoeveel gezinnen dit soort problemen hebben, is niet bekend. Men loopt er niet mee te koop.
Wat lijkt erop maar is het niet?
In alle gezinnen komt tegenslag voor. Soms gaan ouders scheiden. Soms gebeurt er iets heel naars in een familie waardoor iedereen ontregeld raakt. Maar gezonde gezinnen hebben veerkracht en praten veel over de problemen. Daardoor gaat het na een moeilijke periode meestal vanzelf weer goed.
Wanneer hebben jij en je ouders hulp nodig?
Als je niet meer regelmatig naar school gaat omdat je niet durft of omdat je geen zin hebt, is er iets aan de hand is. Jouw leerkracht heeft geleerd om extra veel aandacht te geven aan kinderen met wie het niet goed gaat op school. Hij of zij zal je vast vragen waar je mee zit. Probeer dan zo eerlijk mogelijk te zijn. Als je je thuis, dag in dag uit, erg ongelukkig voelt, omdat er geen aandacht voor je is of omdat je wordt geslagen of misbruikt, is dringend hulp nodig.
Wat is er aan te doen?
Wat kun je er zelf doen?
Veel kinderen zijn bang om anderen te vertellen over de nare dingen die thuis gebeuren. Ze denken dat ze hun ouders verraden en geheimen verklappen. Dat is niet zo. Bedenk altijd dat het om jou gaat en om jouw toekomst. Als je ouders niet goed voor jou kunnen zorgen, is het belangrijk dat anderen jou die zorg geven. Of ze leren je ouders hoe ze beter voor jou kunnen zorgen. Vaak fantaseren kinderen dat zij de schuld zijn van alle problemen thuis. Dat maakt het heel moeilijk om anderen in vertrouwen te nemen over de zorgen die je hebt. Bedenk dat ouders de taak hebben om altijd goed voor hun kinderen te zorgen en niet andersom. Jij kunt misschien juist goed voor je ouders zorgen door hulp in te roepen. Bel de kindertelefoon. Stap op een leerkracht af. Of zoek contact met iemand uit je eigen omgeving die je aardig vindt en die je vertrouwt. Als je bang bent dat je ouders je fors zullen straffen als je iemand in vertrouwen neemt, kun je vooraf geheimhouding vragen. De volwassene zal er dan alles aan doen om je te beschermen. Hij of zij zal voorzichtig omgaan met de informatie die je geeft en jou betrekken bij elke stap die volgt.
Wat kunnen ouders doen?
Ouders die teveel beslag leggen op hun kind, het verwaarlozen of het mishandelen, hebben daar een reden voor. Vaak is het leven van vader en moeder ook niet gemakkelijk verlopen. Als u naar de huisarts gaat, helpt u niet alleen uw kind maar ook uzelf. De huisarts kent instanties die gewend zijn om gezinnen met ernstige problemen te steunen. Goede hulpverleners veroordelen niet. Zij maken met uw gezin plannen om de problemen aan te pakken. Ook zullen ze ervoor zorgen dat zowel u als uw kinderen passende hulp krijgen.
Waaruit bestaat een behandeling?
Elk gezin is anders. Een goede hulpverlener zal eerst heel goed luisteren en proberen te begrijpen wat er aan de hand is. Pas daarna kan hij samen met het gezin een plan maken. Soms helpt gezinstherapie. Soms helpt het als een gezinswerker bij het gezin thuis komt en ze te leren hoe ze beter met elkaar om kunnen gaan. Soms heeft het kind even extra veel aandacht nodig en helpt individuele therapie of naschoolse opvang. Heel, heel zelden gaat een kind (tijdelijk) elders wonen. Bijvoorbeeld in een pleeggezin of in een leefgroep van de jeugdzorg of van de kinderpsychiatrie.
Bron: Accare, landelijk kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie